Tüp Bebek Tedavisine Başlamak
Tüp Bebek tedavisinde sebep erkek faktörü olsa da kadın tedavi görmektedir. Tedavinin verimli olması için yeterli ve kaliteli yumurta ve sperm elde edilmesi esastır. Bu anlamda uygulanan birçok yumurta uyarılma protokolü mevcuttur.
Bu tedavilerden hangisinin size uygun olduğu sizden elde edilen veriler (yaş, yumurta sayısı, vücut kitle endeksi, sigara içimi, işlem özelliği – PGD) ışığında karar verilir.
Protokoller
Uzun protokol: Genellikle yumurta rezervi yeterli hastalarda tedaviye başlayacak aydan bir önceki adetin 21. günü başlar. Öncesinde doğum kontrol hapı da verilebilir. Lucrin, Decapeptyl, Synarel nazal sprey belirli dozlarda yapılarak vücudunuzun kendi kontrol sistemi baskılanır. Amaç yumurtalıklarınızın kendi kontrolümüz dışında çalışmasını önlemektir. Bu ilaçlara yumurta toplanana kadar devam edilir. Adet olunca size uygun ayarlanan yumurtalık uyarıcı ilaçlar (puregon, gonal f, menogon, menopur, merional, fostimon) 10-12 gün süreyle yapılır.
Kısa protokol (antagonist): Adet kanamasını 2. veya 3. günü muayene sonrası yumurtalık uyarıcı ilaçlar başlar. Tedaviye olan yanıtınıza göre tedavini belli günlerinde yumurtalarınızın kendi halinde erken çatlamaması için orgalutran veya cetrotide gibi ilaçlar ilave edilir. Bu tedavi her hasta gurubuna uygulanabildiği gibi daha çok yumurtalık rezervi az olan hastalarda uygulanır.
Co-flare ve mikrodoz protokol: Bu tedavi daha çok yumurtalık rezervi azalmış hastalara uygulanır. Co-flare protokolde tedavi adetin 1. veya 2. günü lucrin veya decapeptyl başlanması ve ilerleyen günlerde yumurtalık uyarıcı ilaçların ilave edilmesi ile uygulanır. Mikrodoz protokolde ise 21 gün doğum kontrol ilacı kullanımı takiben LUCRİN adlı ilacın sulandırılması sonra özel dozlarda günlük enjeksiyonlara başlanır ve ilerleyen günlerde diğer uyarıcı ilaçlar eklenir.
Co-flare ve antagonist protokolün beraber uygulandığı modifiye protokol (ultrashort agonist+ antagonist protokol) Antagonist protokolde Klomifen veya Letrozol ilavesi.
Tedavinin Sürdürülmesi
Uygun protokolün seçimi sonrası 10-12 gün takip dönemi başlar. Bu dönemde 3-4 kez kliniğe gelinerek ultrasonografik muayene ve gerekirse hormon analizi (estradiol, lh, progesteron) yapılarak tedaviye olan cevabınız kontrol edilir. Elde edilen sonuçlara göre ilaç ilavesi veya azaltılması yapılır. Follikül adı verilen iç yumurta hücresi içeren sıvı dolu keseciklerin büyüklüğü 18 mm ve üstü olana kadar tedavi devam eder. Bu aşamada tedavinin titizlikle sürdürülmesi çok önemlidir.
Final Aşaması (Yumurta Olgunlaştırılması ve Çatlaması)
Folliküllerinizin büyüklüyü 18 mm ye ulaşınca Pregnyl,Ovitrelle, Choriomon, Gonapeptyl, lucrin adı verilen ilaçlar uygulanarak yumurtalarınızın olgunlaşması ve kolayca alınabilen hale getirilmesi sağlanır. İlaç uygulandıktan 34-36 saat sonra yumurta toplanması işlemi yapılır.
(Oosit toplama / OPU) Ünitemizde tedaviye verilen cevaba göre aşırı uyarılmanın önlenmesi amacıyla dual trigger adı verilen protokolle (HCG içeren ilaçların Gonapeptyl ile kombine edilmesi) ya da Analog Trigger (hiç HCG vermeden sadece Gonapeptyl) ile olgunlaştır- ma yapılmaktadır.
Yumurta Toplanması (OPU)
İşlem damardan verilen anestezi altında yapılır. Ağrısız olup vajinal muayeneden farksızdır. Özel dizayn edilmiş bir iğne vasıtasıyla sıvı dolu kesecikler özel bir pompa vasıtasıyla aspire edilir.
Laboratuvar ortamında incelenerek yumurtalar sıvı içerisinden ayrıştırılır. İşlem günü ileri ki günlerde yapılacak embriyo transferlerine hazırlık olması amacıyla progesteron içeren ilaçlar (progesteron 200 mg cap, crinone gel, proluton ampul, progestan ampul) başlanır. 4 gün süreyle antibiyotik (tetra 250 tb tetradox 100 mg), prednol 16 mg tb kullanılır.
Sperm Elde Etme
Tedavi planlanırken erkek hasta ile ilgili veriler daha önceden elde edilmiştir. Buna göre yumurta toplanması günü eşiniz 2-5 günlük perhizle taze meni örneği verir. Perhiz süresi eşinize sizin takip dönemiz sırasında hatırlatır.
Ciddi erkek faktörlü tedavi alan çiftlerde sperm örneği Testis veya Eklerinden elde edilir. (TESE, microTESE, PESA, MESA) işlem için kullanılan örnekler dışında kalan materyal yasal süre zarfında saklanmaktadır.
Daha önceki incelemelerde menide hareketli sperm bulanamamış hastalarda da TESE işlemi gerekmektedir. Amaç daha kaliteli hareketli canlı sperm örneği elde etmektir.
Laboratuvar Aşaması
Yumurtalarınız elde edildikten sonra 3-4 saat özel hazırlanmış inkübatör adı verilen dolaplarda bekletilir. Bunu takiben etraflarındaki destek dokusundan (kümülüs) arındırma işlemi (Hyaluronidaz uygulaması) yapılır.
Mikroskop altında yapılan inceleme sonrası olgun olup olmadıkları belirlenir. Sperm sayısı 15 milyon ve üzeri, hareketliliği yeterli (%40 ve üzeri), morfolojisi normal olan hastalarda klasik yöntem dediğimiz her bir yumurta hücresinin etrafında 100 bin sperm olacak şekilde yapılan konvansiyonel yöntem uygulanabilir.
Dünya üzerinde iyi klinikler uygun olan hastaların % 65’ine bu yöntemi uygulamaktadırlar. Ancak ülkemizde hastaların tamamına mikroenjeksiyon uygulanmaktadır.
Mikroenjeksiyonda ise her bir yumurta hücresine 1 sperm enjekte edilir. Bu yöntem daha çok
yumurta rezervi azalmış, az sayıda yumurta elde edilen, sperm sayısı az ola veya cerrahi yöntem
ile sperm elde edilen hasta gurubuna uygulanmakla beraber diğer hasta gruplarına da uygulanmaktadır. Mikroenjeksiyon yönteminde döllenme oranı %70-80 civarındadır.
Döllenme işleminin olup olmadığı genellikle 1619 saat sonra kontrol edilir (bir sonraki günün sabahı). Döllenme olmuş ise 25. saat erken bölünme, 48. saat, 72. saat bölünme kontrolleri yapılır. (KLİVAJ DÖNEMİ) video takibindeki embriyolarda ise bu süreçler tamamen inkübatör içi otomatik değerlendirme ile yapılır. Laboratuarımız Embriyoskop inkubatör donanımlıdır.
Döllenip bölünmeye başlayan yumurtalarınız başlangıçta anne hücre yapısını kullanırken 3. günden itibaren kendi hücre yapısına sahip olur.
Anne rahmine dönünceye kadar döllenmiş yumurtalarınız (embriyo) anne rahmini taklit eden özel sıvılarda ve özel ortamlarda (inkübatör – ısısı ve gaz özelliği ayarlanmış dolaplar) bekletilir.
Embriyo Transferi
Genellikle 2-3. gün embriyo transferi yapılır. Uygun olan hastalarda (çok sayıda kaliteli embriyosu olan) seçim yapmak için 5. gün transferi de yapılabilir. Bu durum hastaların ancak % 20-30’unda uygun olmaktadır. Transfer işlemi ağrısız olup özel bir durum yoka idrara sıkışık ve anestezisiz uygulanır. Muayeneden farksızdır.
Özel bir katatere yüklenen embriyolar ultrason eşliğinde size nakledilir. Yumurta toplama işlemi günü başlanan progesteron ilaçları (progestan ampul, progestan 200 mg cap, crinone gel, proluton ampul) gebelik testine kadar kullanılmalıdır. Ünitemizde 3. gün en iyi embriyoları olan hastalarda ikinci iyiyi de seçebilmek için ilave 5. Gün transfercide yapılmaktadır (ardışık transfer). Bu yöntem daha önce başarısız denemeleri olmuş veya 35 yaş üzeri hastalarda uygulanmaktadır.
Embriyo Dondurma
İşlem sonrası ilave kaliteli embriyolarınız var ise günlerine göre 2-3 veya 5. gün dondurularak saklanır. Bu yöntem ileriki denemeler için maliyeti azaltmakta ve sonuçta gebelik şansınızı arttırmaktadır. Ayrıca embriyo dondurma beklenmedik endometrium problemleri, enfeksiyon, alerji, endometrium içi sıvı, PGD embriyo biriktirme amacı ile de kullanılır.
Embriyolarınız 5 yıl süre ile saklanmaktadır. Eldeki veriler taze sikluslara göre % 5 daha düşük gebelik oranı göstermekle beraber bazı hasta guruplarında (fazla yumurta veren, estradiol hormonu ve progesteron hormonu çok artmış ve endometriumu bozmuş, deneme başarısızlığı olan bazı hastalarda) artmış gebelik oranı sunmaktadır.
Oosit (yumurta) Dondurma
Over rezervi düşük henüz evlenmemiş kadınlarda ve yumurtalıklara zarar verecek ağır tedaviler öncesinde yumurtalar da dondurularak saklanabilmektedir.
Gebelik Testi
Yumurta toplama işlemini takiben 15 gün sonra kanda gebelik testi (beta-hcg) yapılır. Pozitif çıkan hastalarda 2 gün sonra yeniden test yapılır.
Düzenli artış izlenen hastalarda son testten 15 gün sonra ultrason kontrolüne çağrılır. Gebeliğinizin ilk 3 ayı progesteron ilaçlarına devam edilir.
İlgili Konular
Prof. Dr. Ahmet Zeki Işık
Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı
Prof. Dr. Ahmet Zeki Işık, Türkiye’nin ilk dondurma çözme, Assisted Hatching, Blastokist Evresi Transferi, Oosit (yumurta) dondurma çözme ve döllenme sonrası yeniden dondurma gebeliklerinde, hem klinik hem de laboratuvar ekiplerini bizzat yönetmiştir. Sağlık Bakanlığı’nın Tüp Bebek alanındaki 3 sertifikasına da sahiptir.
2021 Ocak ayından itibaren özel muayenehanesinde hastalarını kabul etmekte ve Su Hospital Tüp Bebek Merkezi Medikal Direktörlüğünü yürütmektedir.